Genel Bakış
Sosyal anksiyete bozukluğu (SAB) ve agorafobi, günlük yaşamı ve ilişkileri önemli ölçüde etkileyebilen iki farklı anksiyete türüdür.
Her iki durum da yoğun kaygıya yol açabilir ve bazı belirtileri benzese de, tetikleyicileri ve ortaya çıkış biçimleri farklıdır. Bu farkları anlamak, doğru tedavi planını belirlemede oldukça önemlidir.
Temel fark:
Agorafobi, panik atak sırasında kaçmanın zor olacağı veya yardımın ulaşamayacağı yerlerde bulunma korkusudur.
Sosyal anksiyete bozukluğu ise sosyal ortamlarda yargılanma veya eleştirilme korkusu ile ilgilidir.
Bu farkları anlamak doğru tanı ve etkili tedavi için kritik öneme sahiptir.
Agorafobi ve Sosyal Anksiyete Bozukluğunun Tanımı
Her iki bozukluk da kişinin sosyal etkileşimlerde bulunmasını zorlaştıran anksiyete belirtileriyle karakterizedir. Ayrıca genellikle diğer ruhsal bozukluklarla birlikte görülür, bu da tanı ve tedavi sürecini karmaşık hale getirebilir.
Agorafobi Nedir?
Agorafobi, panik atak sırasında kaçmanın veya yardım bulmanın zor olacağı yerlerde bulunmaktan duyulan yoğun ve kalıcı korku ile tanımlanır.
Bu kişiler genellikle kalabalık alanlardan, açık mekânlardan, kapalı alanlardan veya tanımadıkları ortamlardan kaçınırlar. Toplu taşıma araçları ya da kalabalık alışveriş merkezleri onlar için büyük stres kaynağı olabilir.
Agorafobi, kişinin günlük işlevselliğini ciddi şekilde etkileyebilir ve sosyal izolasyona yol açabilir. Ancak doğru tedaviyle, genellikle terapi ve ilaç kombinasyonu ile, birçok kişi bu korkularını yönetmeyi öğrenebilir.
Sosyal Anksiyete Bozukluğu Nedir?
Sosyal anksiyete bozukluğu, kişinin sosyal ortamlarda küçük düşeceği, utanacağı veya reddedileceği korkusuyla yaşadığı aşırı kaygıdır.
Bu kişiler başkaları tarafından yargılanmaktan veya olumsuz değerlendirilmekten korkarlar.
Genellikle “sosyal fobi” terimiyle karıştırılır, ancak sosyal fobi daha spesifik bir korkuya (örneğin kalabalık önünde konuşmak) işaret ederken; sosyal anksiyete, genel olarak insanlarla etkileşim kurma korkusunu kapsar.
Doğru tedavi ile, genellikle terapi ve ilaç desteğiyle, sosyal kaygı yaşayan kişiler, sosyal becerilerini güçlendirerek bu korkularını aşabilirler.
Agorafobi ve Sosyal Anksiyete Arasındaki Temel Farklar
İlk bakışta bu iki anksiyete bozukluğu birbirine benzer görünse de, kişiyi etkiledikleri biçim oldukça farklıdır.
1. Korkunun Odağı
Agorafobi: Kişi, bulunduğu yerden kaçamayacağını veya yardım alamayacağını düşündüğü için korku yaşar.
Sosyal anksiyete: Kişi, başkaları tarafından yargılanma veya eleştirilme korkusu yaşar.
Agorafobi daha genel bir korkudur ve kişinin yaşam deneyimini neredeyse felç eder. Sosyal anksiyete bozukluğu ise sosyal etkileşimlere özgü bir korkudur; kişi diğer alanlarda oldukça işlevsel olabilir.”
— Dr. Meaghan Rice, PsyD., LPC
2. Tetikleyici Durumlar
Agorafobi: Kaçmanın zor olacağı veya yardım alınamayacak yerler (örneğin kalabalık alanlar, toplu taşıma, açık meydanlar).
Sosyal anksiyete: Sosyal ortamlarda dikkat çekme, yeni insanlarla tanışma, topluluk önünde konuşma gibi durumlar.
3. Belirtiler
Her iki bozukluk da kaçınma davranışı ve yoğun kaygı ile karakterizedir, ancak agorafobi sıklıkla panik ataklarla birlikte seyreder.
Agorafobi belirtileri:
Hızlı kalp atışı
Terleme
Titreme
Nefes darlığı
Evden çıkmama veya kaçınma
Sosyal anksiyete belirtileri:
Yüz kızarması
Terleme
Titreme
Konuşma güçlüğü
Sosyal geri çekilme
4. Kaçınma Davranışı
Agorafobide: Kaçınma, fiziksel ortamla ilgilidir. Kişi, “kaçamayacağı” yerlerden uzak durur.
Sosyal anksiyetede: Kaçınma, sosyal ortamlardan uzak durmak şeklinde görülür. Kişi, eleştirileceğini düşündüğü her ortamdan kaçınabilir.
Kaçınma, tetikleyicilerle ilgili her şeyi ortadan kaldırmak için yaşam tarzında ciddi değişiklikler yapmamıza neden olur.”
— Dr. Meaghan Rice, PsyD., LPC
5. Yaşam Üzerindeki Etkisi
Agorafobi: Kişi çoğu zaman evden çıkmaz, çalışamaz, sosyalleşemez hale gelir. Bu durum ciddi sosyal izolasyon ve bağımlılık yaratabilir.
Sosyal anksiyete: Kişi sosyal ortamlardan kaçınır, fırsatları kaçırabilir, düşük özgüven ve yalnızlık yaşar.
Tedavi Yaklaşımları
Her iki bozukluk da terapi ve ilaç tedavisi kombinasyonuyla başarılı şekilde tedavi edilebilir.
Agorafobi Tedavisi
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Zararlı düşünce kalıplarını tanımlayıp değiştirmeye odaklanır.
Maruz Bırakma Terapisi: Kişi, korktuğu durumlara güvenli bir ortamda aşamalı olarak maruz bırakılır.
Kendi Kendine Yardım (VR Terapisi): Sanal gerçeklik destekli çevrim içi terapiler umut verici sonuçlar göstermektedir.
İlaç Tedavisi: SSRI, SNRI veya pregabalin gibi ilaçlar kullanılabilir.
Sosyal Anksiyete Bozukluğu Tedavisi
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Sosyal becerileri geliştirmeye ve özgüveni artırmaya yardımcı olur.
Maruz Bırakma Terapisi: Sosyal ortamlara aşamalı olarak alışmayı sağlar.
Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT): Mindfulness ve hedef belirleme teknikleriyle anksiyeteyi azaltmayı hedefler.
İlaç Tedavisi: SSRI, SNRI, beta bloker veya benzodiazepinler kullanılabilir.
Kaynaklar
Anxiety and Depression Association of America (ADAA) – Facts & Statistics
National Institute of Mental Health (NIMH) – Agoraphobia
Planert J. ve ark. (2022). Self-guided digital treatment with virtual reality for panic disorder and agoraphobia. Trials, 23(1).
National Institute of Mental Health (NIMH) – Social Anxiety Disorder: More than just shyness